روایت قانونی 13 ساله ، تنقیح قانون دادرسی مدنی روی میز مجلس

قانون آیین دادرسی مدنی عمری بیش از 77 سال دارد ولی پس از تصویب قانونی جامع در سال 1379 حالا دولت و مجلس و دستگاه قضایی بر آن شدند تا این قانون را برای هرچه بهتر اجرا شدن تنقیح کنند.

آیین دادرسی مدنی، مجموعه اصول و مقرراتی است که در مقام رسیدگی به امورحسبی و تمامی دعاوی مدنی و بازرگانی در دادگاههای عمومی، انقلاب، تجدیدنظر، دیوان عالی کشور و سایر مراجعی که به موجب قانون موظف به رعایت آن می باشند بکار می رود.

بهتر است کمی به عقب تر بازگردیم تا بتوانیم نقطه تولد آیین دادرسی مدنی در ایران را بهتر رصد کنیم. در زمان هخامنشیان، گرچه قوانین ناشی از اراده شاه بود، اما تاریخ هخامنشیان به وجود پادشاهانی همچون کوروش که بر اجرای عدالت اهتمام داشت گواهی می دهد. بعد نوبت به ساسانیان رسید که در میان پادشاهان ساسانی هم می توان به اجرای عدالت اشاره کرد.

با ورود اسلام به ایران و تاسیس محاکم شرعی که صلاحیت عام جهت رسیدگی به تمامی اختلافات داشتند، موجب استقرار نظام عادلانه دادرسی شد. و در مشروطه، با پیش بینی تفکیک یک قوا و استقرار مجالس قانونگذاری، قانون در تعیین نظام قضایی صلاحیت های دادگاهها، محوریت یافت.

بعد در بهمن ماه 1305 هجری شمسی مجلس شورای ملی تصویب ماده واحده ای که به وزیر عدلیه اختیار تصویب موقتی قوانینی به منظور اصلاح نظام قضایی می داد به تصویب وزیر عدلیه رسید.

اولین قانون آیین دادرسی مدنی در سال 1316

البته ناگفته نماند که از سال 1307 تا 1309 هجری شمسی قوانین متعددی به صورت جزئی تصویب شد تا اینکه در سال 1315 قانون تشکیلات عدلیه و استخدام قضات با اعمال اصلاحاتی به تصویب مجلس رسید. شاید بتوان گفت که اولین قانونی که تحت عنوان قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم و تصویب شد در سال 1316 هجری بود که در نهایت در 25 شهریور 1318 به تصویب نهایی مجلس رسید.

تصویب آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در سال 1379

بعد از تصویب لایحه قانونی اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری در سال 1356 آخرین تحول عمده قانونگذاری در رابطه با آیین دادرسی مدنی در سال 1379 رخ داد که در این سال قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از تایید شورای نگهبان در مورخ 11 / 2/ 79 ابلاغ شد.

به گزارش خبرنگار حقوقی و قضایی باشگاه خبرنگاران؛ قانون آیین دادرسی مدنی سال 1318 از قانون فرانسه گرفته شده و بعد از آن تنها یکبار تغییر عمده داشته که آن هم بعد از انقلاب در سال 79 بوده است. اما حالا پس از گذشت 13 سال حقوقدانان، کارشناسان، دستگاه قضایی و مجلس عزم جدی برای تنقیح این قانون دارند. شاید برخی ابهامات و حتی قوانین جدید موجب شده تا این قانون هم در نوبت تنقیح قرار بگیرد.

برخی ایرادات قانون آیین دادرسی مدنی

حمید درخشان نیا حقوقدان می گوید: در قانون آیین دادرسی مدنی (اعم از سابق یا فعلی) سه شیوه دفاع معرفی گردیده است که عمدتاً به‌عنوان ابزارهای مهمی در دست خوانده محسوب می‌شود و به کمک آن‌ها ممکن است رأی به نفع وی صادر شود. این سه شیوه عبارتند از: ایراد، طرح یکی از موانع رسیدگی و دفاع ماهوی. اما با وجود این، هیچ‌یک از مفاهیم مذکور در قانون آیین دادرسی مدنی به درستی تعریف نشده و از یکدیگر تفکیک نشده است. البته این بخشی از ایرادات این قانون است.

لایحه آیین دادرسی مدنی در نوبت تصویب مجلس

عبدالعلی میرکوهی معاون وزیر دادگستری در گفتگو با باشگاه خبرنگاران در مورد لایحه اصلاح آئین دادرسی مدنی که چند سالی است مورد بحث قرار گرفته می گوید: این لایحه بیش از 100 ماده دارد و در مجلس اعلام وصول شده است و در حال حاضر در نوبت بررسی قرار دارد.

*گزارش از سید هادی کسایی زاده