پیشگیری از وقوع جرم و آسیب های اجتماعی

‎ ‎جرم به معنای هنجارشکنی است به عبارتی جرم فعل یا ترک فعل است که ناقض‎ ‎هنجارهای حقوقی جامعه است بزه نوعی آسیب اجتماعی تلقی می‌شود، بزهکار با آسیب‌های‎ ‎مختلف روحی، تربیتی، مادی و معنوی مواجه است و در این فرآیند نه تنها زندگی خود‎ ‎را تباه می‌کند بلکه جامعه را نیز دچار خسارت‌ها و آسیب‌های گوناگون می‌سازد. مقابله با‎ ‎جرم و آسیب‌های اجتماعی امری ضروری است چرا که هیچ جامعه‌ای با وجود جرم و آسیب‌های‎ ‎عمومی نمی‌تواند زندگی امن و متعادلی داشته باشد. جامعه امن آنست که در آن آسیب‌های‎ ‎اجتماعی کاهش یابد‎.

‎آسیب‌های اجتماعی اعم از جرم، شامل مواردی چون اعتیاد، فقر، دزدی، تکدی گری، طلاق، فساد، بی بندوباری و… نیز می‌باشد، بنابراین وقتی از‎ ‎آسیب‌های اجتماعی صحبت می‌شود مسائل مربوط به جرم را نیز دربرمی گیرد با این تفاوت‎ ‎که فرد آسیب دیده ممکن است با انواع تنگناها و زیان‌ها روبرو شود اما مرتکب جرم‎ ‎نشود. این در حالی است که چنین فردی نیازمند کمک دیگران است. در جامعه مدنی و سالم‎ ‎باید از وقوع آسیب‌ها جلوگیری کرد اما جلوگیری از آن دو مرحله دارد:

‎مرحله اول‎ ‎آن است که قبل از وقوع آسیب و جرم از آن پیشگیری کرد و مرحله دوم آن است که به‏‎ ‎افراد آسیب دیده و بزهکار کمک شود که خطرات و زیان‌های آنان افزوده نگردد. به نظر‎ ‎می رسد پیشگیری در هر دو مرحله جایگاه ویژه‌ای دارد چرا که گاهی فرد آسیب دیده نیز‎ ‎نیازمند نوعی پیشگیری است‎.

‎ـ اگر فردی به آسیب‌های مختلف مواجه شود و در این میان‏‎ ‎از امدادرسانی مردم و نهادهای مسئول برخوردار نشود آسیب‌های او افزایش یافته و‎ ‎جامعه سالم نمی‌تواند نسبت به زیان‌ها و آسیب‌های اجتماعی بی توجه باشد بلکه باید‎ ‎تلاش کند فرد زیان دیده را نیز تحت پوشش حمایت‌های خود قرار دهد تا از میزان مشکلات‎ ‎اجتماعی بکاهد‎.

‎از جمله مبانی پیشگیری می‌توان به موارد ذیل اشاره‎ ‎کرد‎:

1ـ ‎عدالت: اولین مبانی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است.وجدان پاک انسانی‎ ‎نمی‌تواند نسبت به وقوع جرم، تبهکاری، بی بندوباری و تزلزل جامعه بی تفاوت باشد و‎ ‎جامعه ناسالم را تحمل کند این ملکه اخلاقی حکم می‌کند که باید از وقوع انواع آسیب‎ ‎های اجتماعی پیشگیری کرد. دادگری از یک طرف به امنیت، آرامش و رفاه جامعه کمک می‎‌کند و از طرف دیگر پیشگیری از تحقق جرم آسیب‌های عمومی را فراهم می‌سازد‎.

2ـ ‎حق‎ ‎جویی: آنکه عاشق و فدای حق است نمی‌تواند نسبت به آسیب‌های اجتماعی بی توجه‎ ‎باشد.حقوق شهروندی دو جنبه دارد از یک طرف همه افراد از حقوق بنیادی برخوردارند و‎ ‎از طرفی با اتخاذ سیاست‌ها و روش‌ها و برنامه ریزی‌ها از وقوع آسیب‌های اجتماعی‎ ‎جلوگیری می‌کند‎.

3-‎قانون گرایی: جامعه قانونمند جامعه‌ای است که در آن ضعیف و‏‎ ‎قوی هر دو از کیفر قانون می‌هراسند.اگر در جامعه‌ای عده‌ای از افراد با وجود ارتکاب‎ ‎جرم مجازات نشوند اما کثیری از مردم ضعیف جامعه با کیفرهای حاکمیت مواجه شوند بی‎ تردید چنین قوانینی مشکلات بنیادی جامعه را حل نخواهد کرد‎.

‎پیشگیری از وقوع جرم‎ ‎و آسیب‌های اجتماعی فواید زیادی دارد من جمله هزینه‌های پیشگیری با کاهش جرم و‎ ‎ناامنی و معضلات دیگر را جبران می‌کند و موجب کاهش بی عدالتی می‌شود،کاهش هزینه‌های‎ ‎اجتماعی و افزایش اعتماد عمومی را به همراه دارد‎.

‎نتیجه اینکه یکی از راهکارهای‎ ‎مهم در پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌ها همگانی کردن آموزش است. آموزش نقش اساسی در‎ ‎رشد فکر و آگاهی و بینش و معرفت دارد. سرمایه گذاری دولت در بخش آموزش ارتباط‎ ‎تنگاتنگی با کاهش جرم و ناهنجاری‌ها دارد.بر اساس گزارش مراکز نظرسنجی سطح سواد نقش‎ ‎عمده‌ای در کاهش انواع بزهکاری‌ها و رفتارهای مغایر با فرهنگ و اعتقادات‎ ‎دارد‎.

‎‏ محمدرضا گندم کار