نقش فضاهای شهری در پیگشیری از وقوع جرم

در جرائم شهری نوعی دیگر از جرائم مطرح شده است با عنوان جرائم محلی یا محله ای،این جرائم براساس نوع و کیفیت هر محله شهری مشخص می‌شود.

دردنیای کنونی رشد شهرنشینی وشهر گرایی پدیده قابل ملاحظه ای‌است که باید به آن ازدیدگاه جامعه‌شناختی نگریست. اگر محیط شهری مورد ملاحظه و مداقه قرار گیرد و ویژگی‌های زندگی شهری مطمح نظر باشد درخواهیم یافت که به چه علت زمینه بزهکاری شهری فراهم است. صحبت اساسی بر سر این نکته است که چراجرائم درمحیط شهری دارای ویژگی‌های خاصی شده است. دراین موضوع بحث تراکم محیط شهری و وضعیت فیزیکی مسکن شهری آیا باعث افزایش جرائم شهری است یا خیرمطرح شده؟ اگر فرض کنیم که خشونت آمیزی وصف جرم شهری است و ارتباط فیزیک شهر با تشدید جرم شهری امری قابل بررسی است آیا این مطلب راهگشای ما خواهد بود؟ همه این مفاهیم برای این مطلب است که ببینیم فضاهای شهری در پیشگیری از جرائم شهری کارایی موثری دارد.آیا مقصود ما از سیاست‌های پیشگیری از جرائم همان سیاست‌های جنایی است یا سیاست‌های شهری نوعی از سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی پیشگیرانه است.دراینجا موضوع سیاست‌های پیشگیری در بعد پیشگیری وضعی نقطه قابل ملاحظه ای‌است و اینکه مقدار کارایی پیشگیری وضعی را مشخص کنیم.در گفت‌وگویی با دکتر مسعود مظاهری تهرانی نقش فضاهای شهری در پیشگیری از بروز جرم را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

 جرائم شهری وجرائم روستایی

مظاهری در بیان نقش فضاهای شهری در پیشگیری از جرم گفت: درنگاه ابتدایی به تقسیم‌بندی شهری یا غیر شهری شاید این برداشت به ذهن خطور کند که جرم شهری نوع خاصی از جرم باشد که در تقسیم بندی جرائم به جرائم سیاسی، نظامی، مطبوعاتی و... جای می‌گیرد،درحالی که این برداشت ناصحیح است. این کارشناس حقوقی ادامه داد: در تقسیم بندی فوق منطقه جغرافیایی ارتکاب جرم ملاک است بعضی اوقات که بحث روی جرم شهری می‌کنیم مقصودمان نوع مشخصی از جرم که شرایط تشکیل معینی داشته باشد،نیست بلکه منظور جرائم معمول است که به واسطه محیط شهری و خصوصیات محیط شهری با این نوع و کیفیت جنبه معینی به خود گرفته است.این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که نوع،کیفیت و چگونگی جرائم شهری و روستایی مربوط به ارزش‌ها و برداشت‌ها ویژه ای است که دردرون این دو جامعه وجود دارد، توضیح داد: به طور کلی جرائم و جنایات شهرو روستاها از نظر نوع و شیوه بایکدیگر تفاوت‌های گویایی دارند. امکان ضبط و ثبت جرائم در روستاها به واسطه دوری آنها از مراکز انتظامی‌و پراکندگی کمتر است و بسیاری ازبزه‌ها بدون اینکه اعلام شود با دخالت ریش سفیدان و گیس سفیدان فیصله پیدا می‌کنند در صورتی که جرائم وانحرافات شهری به واسطه دسترسی به مقامات انتظامی‌خیلی سریع تر ثبت می‌شود. وی خاطر نشان کرد: برخی معتقدند که شهرها افرادی را که زمینه انحرافی دارند از روستاها به خود جلب می‌کنند لیکن در این مورد شواهد و مدارک علمی‌که موید این عقیده باشد دردست نیست. این وکیل دادگستری ادامه داد: از دیرباز ثابت شده است که تبهکاری درشهر به نسبت به تبهکاری درروستا خیلی بالاتر است این موضوع درواقع یکی از خصلت‌های اساسی است که از بررسی تبهکاری در غرب از پایان سده هجدهم بدان پی برده‌اند. برای سده نوزدهم و نیمه اول سده بیستم تمام داده‌های آماری به یک جهت رو می‌آورند یا همین نتیجه ممکن است از پایان دومین جنگ جهانی به دست آید. دریک خانواده متحد روستایی ،کودکان از نزدیک تحت نظارت قرار دارند و به علاوه درآنجا هریک مراقب دیگری است ودر مقابل کودکان خانواده آشفته در یک شهر فساد انگیز کمتر تحت مراقبت هستند و گمنامی‌درآنجا حکومت دارد.

 تراکم محیط شهری ورابطه آن با جرم شهری

مظاهری با اشاره به بحث تراکم جمعیت در شهرها گفت: هنگامی‌که تراکم جمعیت از حدی تجاوز کند افراد فوق العاده پرخاشجو می‌شوند زیرا حداقل سرزمین مورد لزوم برای شکوفایی شخص در اختیار آنان نیست. دراینجا این نکته قابل تأمل است که وضعیت و نوع تراکم شهری و ترتیب منازل و قرارگرفتن آنها و مجموعاً تراکم جمعیت شهری و محیط فیزیکی شهری خود باعث و عامل جرم شهری است. شاید اگر به آمارهای جمعیتی در شهرها و مقایسه آن با جرائم نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم رابطه تراکم محیط شهری به معنای عام قضیه با جرائم شهری به‌صورت مستقیم قابل دریافت وتحلیل است. وی تصریح کرد: بعضی از صاحب نظران معتقدند که جمعیت شهری و تبهکاری به موازات هم افزایش می‌یابند و دست کم این افزایش تا مرحله ای از تراکم جمعیت ادامه دارد ولی باید از قبول وجود یک رابطه ریاضی بین تراکم جمعیت و تبهکاری خودداری کرد.

این استاد دانشگاه در بیان تفکیک مناطق شهری و بروز جرائم توضیح داد: یک تحقیق که شهر تهران به عنوان نمونه ای از شهرهای بزرگ انتخاب شده و سرقت‌های واقعی در بخش‌های مختلف آن که دارای وسعت‌های متفاوتی است درسال‌های 1387و 1389 به تفکیک مورد بررسی قرار می‌گیرد. از مناطق تهران چند منطقه انتخاب و میزان و قوع سرقت درآنها مورد بررسی واقع می‌شود. 20درصد سرقت واقع شده در سال 1387 تهران مربوط به منطقه 1 و 6/1 درصد مربوط به منطقه 2 (مناطق شمالی تهران) بوده است در منطقه 10 ( مرکزی شمالی 7/7 درصد در منطقه 18 ( غرب تهران) 6درصد و در منطقه 16 ( منطقه مرکزی جنوبی) 5/4 درصد ، منطقه 8 تقریباً مرکزی و در مراکز تجاری 9 درصد بوده است. این آمارها در رابطه نسبت تراکم و جرم شماری به روشنی گویای تأثیر تراکم در جرم شهری است.

 رابطه مسکن وجرم

این وکیل دادگستری خاطر نشان کرد: مدت‌های مدیدی است که این موضوع که مسکن نامناسب و محلات فقیرنشین ارتباطی تنگاتنگ با جرم دارند مورد پذیرش قرارگرفته است. به عنوان مثال مسکن پرجمعیت و نیز فراهم شدن فرصت‌های بیشتر برای یادگیری عینی جرم توام با کاهش فضاها و قلمروهای شخصی است که این امر به معنای حریم خصوصی کمتر،مزاحمت و تجاوز وتهدیدهای بیشتری نسبت به قلمرو اختصاصی مورد نیاز فرد است که همه و همه،ازبرانگیزنده‌های بالقوه جرم زا اند. وی افزود: تحقیقی که درباره مسکن به عمل آمده نشان می‌دهد که 90 درصد کودکان ناسازگار از خانه‌های پست و کثیف و اقامتگاه جمعی برخاسته اند، بقیه کودکان یعنی10درصد دیگر به محیط‌های خیلی فقیرتعلق داشته اند که در کلبه‌های چوبی یا اتاق‌های ارابه ای که در آن دوره‌گردها زندگی می‌کردند یا کودکانی بودند که در چنین کوی‌هایی که از منازل شخصی تشکیل شده سکونت داشته اند.

 جرائم آپارتمانی و جرائم محلی

مظاهری با بیان این مطلب که برحسب تحقیقات دامنه‌داری که دراین دو سال اخیر به‌عمل آمده معلوم شده است که زندگی در طبقات بالای ساختمان یعنی از طبقه ششم به بالا در ارتکاب جرائم و خشونت بسیار موثر است، افزود: کسانی که در مجتمع‌های بزرگ شهری و ساختمان‌های بسیاربلند زندگی می‌کنند،کمتر احساس امنیت کرده و همین احساس عدم امنیت آنها را مضطرب و نگران کرده ودرمعرض ارتکاب خشونت قرار می‌دهد. وی در پایان تاکید کرد: در جرائم شهری نوعی دیگر از جرائم مطرح شده است با عنوان جرائم محلی یا محله ای،این جرائم براساس نوع و کیفیت هر محله شهری مشخص می‌شود. دراین جرائم مسئله اساسی تأثیر وضعیت فرهنگی،اجتماعی، اقتصادی محله شهری در نوع جرم آن است.