آشنایی با کرسی حقوق بشر،صلح و دموکراسی

 تجربه‌های تلخ دو جنگ جهانی باعث شد که بشر بیشتر به راهکارهای ایجاد صلح جهانی توجه کند. سازمان ملل متحد به این منظور به وجود آمد و سازمان‌های زیرمجموعه‌ای تعریف کرد که هر کدام به نحوی برای برقراری صلح در جهان تلاش می‌کنند.

یونسکو سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی سازمان ملل متحد از موسسه‌های تخصصی سازمان ملل متحد است که برای کمک به حفظ صلح و امنیت جهانی با تقویت همکاری میان ملت‌ها از طریق توسعه آموزش، علم و فرهنگ تشکیل شد. این سازمان به دنبال گسترش عدالت در سطح جهان، گسترش حکومت قانون، رعایت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه است. برای تحقق اهداف یونسکو، کرسی‌هایی در زمینه‌های گوناگون در سرتاسر جهان ایجاد شد. از جمله آنها کرسی‌های حقوق بشر، صلح و دموکراسی است. این کرسی‌ها متولی تحقق اهداف حقوق بشری یونسکو محسوب می‌شوند. در ایران نیز کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی تاسیس شده که مقر این نهاد در دانشگاه شهید بهشتی است.

تاسیس کرسی حقوق بشر

در حقیقت کرسی‌های یونسکو در کشورهای مختلف جهان چه در زمینه حقوق بشر و چه در سایر زمینه‌ها، نماینده‌های فرهنگی این سازمان محسوب می‌شوند. فعالیت کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو در سال 77 آغاز شده است. همان فعالیتی را که یونسکو انجام می‌دهد، کرسی‌های مربوط نیز در سطح دقیق علمی دنبال می‌کنند. دانشگاه شهید بهشتی به دلیل سابقه‌ای که در بحث‌های حقوق بشر و بین‌الملل داشته، در ایجاد کرسی پیش‌قدم شده است. دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معتبری محسوب می‌شود و معمولا زمانی که یونسکو بخواهد امتیاز کرسی را به نهادی اعطا کند، ارزیابی‌هایی را صورت می‌دهد و ظرفیت‌های آن مرجع را می‌سنجد؛ به این ترتیب و به دنبال انعقاد موافقت‌نامه‌ای بین سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد و دانشگاه شهید بهشتی کرسی مزبور در ابتدای سال 80 در دانشکده حقوق رسما تاسیس شد.فلسفه تاسیس کرسی حقوق بشر، انجام فعالیت‌های علمی، ترویجی، آموزشی و فرهنگی است و انتظار یونسکو نیز از کرسی‌های حقوق بشر همین است.

ساختار کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی

کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی از نظر جایگاه سازمانی خود دارای ماهیت ویژه‌ای است که در سیستم اداری ما چندان قابل تعریف نیست. حداقل واژه «کرسی» در حقوق اداری ما موضوع کاملا شناخته شده‌ای نیست. یونسکو در کشورهای مختلف دنیا کرسی دارد. حتی در برخی از کشورها نظیر روسیه 2 کرسی وجود دارد. تعداد کرسی‌های صلح، دموکراسی و حقوق بشر یونسکو زیاد است و نزدیک به 30 کرسی در سرتاسر جهان به طور پراکنده وجود دارند.

در تمامی کرسی‌های حقوق بشری در دنیا یک نفر به عنوان صاحب کرسی، رییس آن شعبه از کرسی مربوطه محسوب می‌شود. در جمهوری اسلامی ایران ریاست کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی بر عهده دکتر کوشا از استادان دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی است. در داخل کرسی تصمیمات خاصی وجود دارد که به عنوان ماموریت آن کرسی پیگیری می‌شود. به طور کلی ماموریت اصلی کرسی ترویج حقوق بشر، صلح و دموکراسی و پژوهش و آموزش در این زمینه است. کرسی حقوق بشر برای تامین اهداف خود تشکیلات خاصی را نیز در ساختار خود ایجاد کرده است.

گروه‌های تخصصی

بر این اساس 5 گروه متناسب با فعالیت‌ها و مأموریت‌های کرسی وجود دارد. یک گروه تحت عنوان «حقوق بشر» وجود دارد که تقریبا در تمامی حوزه‌های حقوق بشری فعالیت دارد. دموکراسی، فلسفه حقوق و دین، صلح و اخلاق زیستی از دیگر گروه‌ها محسوب می‌شوند. مدیران هر یک از گروه‌های فوق عمدتا از استادان دانشکده حقوق دانشگاه در زمینه حقوق بشر هستند.زیرمجموعه گروه‌های مزبور متشکل از کمیته‌هایی تحت عنوان «کارگروه» است.

به عنوان مثال گروه حقوق بشر از کارگروه‌های مختلفی نظیر کارگروه زنان، کودکان، کار و حقوق بشر تشکیل شده است. هر کدام از گروه‌های فوق در حدود 15 نفر همکار پژوهشی دارند. این گروه‌ها در کارهای پژوهشی و آموزشی فعالیت دارند.

معاونت‌های کرسی حقوق بشر

گروه‌های پنج‌گانه مورد اشاره در بالا زیر نظر 3 معاونت فعالیت می‌کنند. این معاونت‌ها عبارتند از معاونت پژوهشی، معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی و معاونت روابط بین‌الملل. فعالیت‌های مربوط به انتشارات و اطلاع‌رسانی در مورد آثار کرسی حقوق بشر، زیر نظر معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی صورت می‌گیرد. معاونت روابط بین‌الملل متولی ارتباط با یونسکو و سایر مراجع بین‌المللی است. به گفته دکتر بلیک، مدیر معاونت روابط بین‌الملل کرسی حقوق بشر، اولویت اول آن است که با کرسی‌های حقوق بشری در سرتاسر جهان ارتباط خوب و گسترده‌ای برقرار شود. وی اضافه کرد که اخیرا گزارشی از وضعت حقوق بشر در منطقه تهیه شده است که ان‌شاءالله به زودی چاپ خواهد شد.

یر نظر معاونت‌های سه‌گانه کرسی حقوق بشر تشکیلاتی مشاهده می‌شود. به عنوان مثال معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی دارای کارگروهی است که سایت مربوط به کرسی حقوق بشر را مدیریت می‌کند. آدرس سایت کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی، (www.info.chpd@mail.sbu.ac.ir) است. همچنین زیر نظر این معاونت کارگروهی وجود دارد که وظیفه آن ارتباط با سازمان‌های غیردولتی یا سازمان‌های مردم نهاد (سمن) است. سازمان‌های غیردولتی نقش مهمی در ترویج حقوق بشر ایفا می‌کنند، بنابراین تعامل با این نهادها برای کرسی حقوق بشر امری مهم و ضروری تلقی می‌شود. وی در این زمینه اشاره می‌کند که به عنوان مثال اگر سازمان‌های دولتی در محلی همایشی داشته باشند یا کرسی حقوق بشر خواهان برگزاری همایش باشد، با مشارکت یکدیگر کارها را پیش می‌برند.

کتابخانه کرسی

کرسی حقوق بشر از وجود کتابخانه‌ای نفیس و بسیار تخصصی بهره می‌برد. این کتابخانه در زمینه موضوعات حقوق بشری و اسناد سازمان ملل متحد در این شاخه، از منابع بسیار غنی محسوب می‌شود. علاقه‌مندانی که بخواهند در زمینه حقوق بشر فعالیت علمی داشته باشند، می‌توانند از کتاب‌های متعدد کتابخانه به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، فارسی و بعضا عربی استفاده کنند.

طرح‌ها و فعالیت‌های کرسی

کرسی حقوق بشر طرح‌هایی را هم در خود دانشگاه، هم در داخل کرسی و هم در سطح ملی اجرا کرده است. به عنوان مثال فعالیت‌های صورت گرفته در سطح کرسی عبارت از ترجمه و انتشار اسناد بین‌المللی در زمینه حقوق بشر است.

از جمله فعالیت‌های کرسی در سطح ملی می‌توان از فعالیت این نهاد در زمینه حقوق کودک یاد کرد. بر این اساس کرسی حقوق بشر در خصوص حقوق بنیادین کودک با همکاری وزارت امور خارجه و دادگستری، پیش‌نویس نهاد ملی حقوق کودک را در قالب طرح پژوهشی تهیه کرده است.همچنین یک طرح بسیار بزرگ توسط برنامه توسعه و عمران سازمان ملل متحد در کشور اجرا شد. طرح گروهی ارتقای حقوق بشر و دسترسی به عدالت یکی از سه طرح اصلی گروهی است که با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و برای یک دوره پنج ساله (2005-2009) تدوین شده بود. مدیریت این طرح بر عهده دانشگاه تهران بود. کرسی در حوزه آموزشی به برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی می‌پرداخت. کرسی حقوق بشر در این طرح در حیطه آموزش حقوق بشر دوره‌های آموزشی را برای استانداران، فرمانداران و معلمان برگزار کرده است. همچنین در خود دانشگاه نشست‌های علمی درباره موضوعات حقوق بشری برگزار شده است. در این زمینه طرح‌ها و لوایحی که ابعاد حقوق بشری داشته، به بحث گذاشته شده است. این نهاد در زمینه حقوق بشر تشکیلات و گروه‌های دانشجویی را نیز در دانشگاه برای نقد کتب راجع به صلح ایجاد کرده است. همچنین نشست‌های بین‌المللی در بحث‌های محیط زیست، حقوق کودک، اشتغال و زنان توسط کرسی حقوق بشر برگزار شده است. این نهاد به دنبال فعالیت‌های پژوهشی خود کتاب‌هایی نیز درباره موضوعاتی نظیر تروریسم، دموکراسی و صلح منتشر کرده است.