بسته حقوقی برای دست‌های پینه بسته؛ امتیازهایی که خاک می‌خورند

گروه حقوقی- شاید مشکل احتیاج است. نیاز کارگران به دستمزدی که آخر ماه دیر یا زود می‌گیرند، گاه باعث می‌شود که هر گونه بی‌عدالتی در قرارداد کار خود را تحمل کنند. علاوه بر این احتیاج، آگاهی از حقوق قانونی و چگونگی پیگیری آن باعث می‌شود امتیازاتی که در قانون کار برای کارگران پیش‌بینی شده، بی‌استفاده بماند.

شاید با خواندن این گزارش، به بخشی از حقوق خود آگاه شده و راه احقاق آن را نیز بیاموزید.

فاصله زیاد میان حرف تا عمل

اگر قانون کار را برای اولین‌بار دستتان بگیرید و مواد آن را بخوانید و با امتیازات کارگر بودن در ایران آشنا شوید، به حال کارگران ایرانی غبطه خواهید خورد. اما کافیست سری به برخی کارگاه‌ها بزنید و از نزدیک شرایط کار و حقوق کارگران را ببینید تا احساس کنیداز حرف تا عمل راه زیادی است. حمایت‌های قانونی به چند دلیل نتوانسته‌اند مشکلات کارگران را حل کنند؛ اول اینکه بسیاری از آنها از این حمایت‌ها اطلاعی ندارند که بتوانند آن را مطالبه کنند، دوم اینکه در صورت اطلاع از حقوق قانونی، پیگیری و مطالبه آن نیاز به اطلاعات ویژه‌ای دارد که کارگران از آن برخوردار نیستند و سوم اینکه نیاز کارگران به درآمد ناشی از کار، باعث می‌شود که آنها در مقابل بسیاری از تبعیض‌ها سکوت کنند وبدون هیچگونه اعتراضی، بی عدالتی ها را تاب بیاورند.

قانون همه جوره پشت کارگران ایستاده است

قانون کار برای حمایت ازجامعه کارگری، امتیازات گوناگونی را پیش بینی کرده است. حتی اگر شمای خواننده روزنامه، کارگرهستید و در قراردادی که با کارفرما می‌بندید، به دلیل نیاز از این حقوق خود صرف‌نظر کرده باشید، باز هم این حقوق به شما تعلق می‌گیرد و این قرارداد در خصوص حقوق وضع شده در قانون کار، تاثیری نخواهد داشت. در قانون کار راه‌هایی نیز برای تضمین این حقوق پیش‌بینی شده است. در صورتی که حقوق قانونی شما توسط کارفرما پایمال شد، حق اعتراض دارید و می‌توانید حق خود را با مراجعه به مراجع حل اختلاف، بگیرید. در حال حاضر، بسیاری از کارگران از این حقوق بی اطلاع هستند، نتیجه آن می‌شود که بسیاری از کارگران بدون عقد قرارداد با کارفرمای خود، به کار مشغولند و کارفرما هر وقت که اراده کند، آنها را اخراج می‌کند.

هیأت تشخیص وزارت کار را بشناسید

اگر با کارفرمای خود مشکلی دارید، رسیدگی و تصمیم‌گیری درباره اختلافتان را به «هیأت تشخیص وزارت کار» واگذار کنید. برای پیدا کردن این هیأت‌ها باید به نزدیک‌ترین ادارات کار و امور اجتماعی مراجعه کنید. این هیأت پس از وصول شکایت، با رعایت نوبت، وقت رسیدگی را تعیین و طرفین را برای ادای توضیحات دعوت می‌کند. اگر کارفرما یا نماینده او حاضر نشود مانع رسیدگی نخواهد بود. جلسات هیأت تشخیص در محل وزارت کار و امور اجتماعی و به ریاست نماینده وزارت کار و امور اجتماعی و تا جایی که ممکن باشد، در ساعات اداری تشکیل می‌شود. تصمیمات با اکثریت آرا اتخاذ می‌شود. هیأت تشخیص در صورت لزوم می‌تواند موضوع را به تحقیق ارجاع کند. رای هیأت‌های تشخیص پس از 15 روز از تاریخ ابلاغ، لازم‌الاجرا می‌شود. در صورتی که در این مدت یکی از طرفین نسبت به این رای اعتراضی داشته باشد، اعتراض خود را به صورت کتبی به هیأت حل اختلاف تقدیم می‌کند.

می‌توانید به رای هیأت تشخیص اعتراض کنید

هیأت حل اختلافی که در آن طرح دعوا کرده اید، پس از وصول اعتراض با رعایت نوبت وقت رسیدگی را تعیین و از طرفین اختلاف جهت حضور در جلسات رسیدگی به صورت کتبی دعوت می‌کند. حاضر نشدن هر یک از طرفین یا نماینده آنها مانع از رسیدگی و صدور رای توسط هیأت نیست. هیأت ظرف مدت یک ماه پس از وصول، به پرونده رسیدگی و رای لازم را صادر می‌کند. رای هیأت حل اختلاف پس از صدور، قطعی و لازم‌‌الاجراست. از آرای قطعی این هیأت می‌توان در دیوان عدالت اداری شکایت کرد.

از صفر تا صد حل یک اختلاف

از وقتی که اختلاف کارگر با صاحب کار بالا می‌گیرد و تا زمانی که این اختلاف حل ‌شود، مراحل مختلفی طی می‌شود. لازم است بدانید این اختلاف به هر دلیل ممکن است واقع شود، مسایلی مانند رعایت نکردن مقررات قانون کار، قرارداد جمعی کار و... . در صورتی که این اختلاف از طریق سارش حل نشود، می‌توان آن را در مراجع رسیدگی اداری مطرح کرد. اولین مرحله برای حل اختلاف بین کارگران و کارفرمایان، طرح اختلاف در هیأت تشخیص در ادارات کار و امور اجتماعی است. البته رایی که در این هیأت صادر شود، کاملا قابل اعتراض است.در صورت اعتراض نسبت به رای هیأت تشخیص، اعتراض را می‌توان در هیأت حل اختلاف مطرح کرد. آرای این هیأت نیز قابل اعتراض است. آخرین مرجع که به اختلافات کارگر و کارفرما رسیدگی می‌کند، دیوان عدالت اداری است. از آرای صادر شده توسط هیأت حل اختلاف می‌توان در این مرجع اعتراض کرد.

انتظار کار اضافی نداشته باشید

در کشور ما ساعات کاری کارگران در طول 24 ساعت، 8 ساعت است. بنابراین اگر کارگری بیش از 8 ساعت در شبانه‌روز کار کند، حق دریافت اضافه معاش یا اضافه حقوق را دارد. البته ممکن است کارفرما با توافق کارگران ساعات کار در برخی روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این میزان تعیین کند. چنین کاری به شرط آن ممکن است که مجموع ساعات کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند. در این ساعات کارفرما حق ارجاع کار اضافی را به کارگر ندارد مگر با موافقت کارگر و پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی. روز جمعه روز تعطیل هفتگی است که کارگر حق دریافت دستمزد را دارد.

مرخصی، شیرین‌ترین حق کارگری

یادتان باشد که کارگران از حق مرخصی برخوردار هستند و در زمان استفاده از مرخصی کار می‌توانند از مزایا و حقوق شخصی برخوردار شوند. این مرخصی، استفاده از روزهای تعطیلی، مریضی و دوره زایمان برای زنان را شامل نمی‌شود. مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب 4 روز جمعه، جمعا یک‌ماه است. سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. برای کار کمتر از یک سال، مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه خواهد شد. کارگر باید از مرخصی خود استفاده کند و نمی‌تواند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند.

کارگاه جای کودکان نیست

مطابق قانون کار کشور ما و قوانین بین‌المللی، اطفال تا سن 18 سالگی نباید کار کنند. برابر قانون و حقوق کار، فرزندان تا سن 18 سالگی طفل محسوب می‌شوند و نیازمند تربیت، درس خواندن و دور‌های آموزشی و تفریحی هستند. به کار گرفتن افراد کمتر از 15 سال تمام ممنوع است. کارگری که سنش بین 15 تا 18 سال باشد، کارگر نوجوان نامیده می‌شود و در ابتدای استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرد. ساعات کار کارگران روزانه کارگر نوجوان، نیم ساعت کمتر از ساعت کار معمولی کارگران است.

دستمزد کارگر را دقیق و کامل بپردازید

در مقابل کار کارگر؛ به وی مزد، حقوق، سهم یا سایر مزایا پرداخت می‌شود. مزد وجوه نقدی یا غیرنقدی یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود را‌دربرمی‌گیرد. چنانچه مزد یا ساعات انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی و در صورتی که بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد، کارمزد و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد، کارمزد ساعتی نامیده می‌شود.

یکی از حقوق کارگران در بخش حقوق و دستمزدها این است که مزد آنها در فواصل زمانی مرتب و در روز غیر تعطیل و ضمن ساعات کار به وجه نقد رایج کشور یا با تراضی طرفین به وسیله چک عهده بانک و با رعایت شرایط ذیل پرداخت شود: چنانچه براساس قرارداد با عرف کارگاه، مبلغ مزد به صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد پرداخت آن باید پس از محاسبه در پایان روز یا هفته یا 15 روز یک‌بار به نسبت ساعات کار و یا روزهای کارکرد صورت گیرد. در صورتی‌که براساس قرارداد یا عرف کارگاه پرداخت مزد به صورت ماهانه باشد، این پرداخت باید در آخر ماه صورت گیرد. در این حالت مزد مذکور حقوق نامیده می‌شود. در ماه‌های 31 روزه مزایا و حقوق باید براساس 31 روز محاسبه و به کارگر پرداخت شود.

عدم تبعیض در دستمزد زن و مرد موضوع دیگری است که در قانون کار پیش‌بینی شده است. برای انجام کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه انجام می‌گیرد، باید به زن و مرد مزد مساوی پرداخت شود. تبعیض در تعیین میزان مزد بر اساس سن، جنس، نژاد و قومیت و اعتقادات سیاسی و مذهبی ممنوع است. مزد و مزایای کارگرانی که به صورت نیمه وقت و یا کمتر از ساعات قانونی تعیین شده به کار اشتغال دارند، به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود. در مواردی که با توافق طرفین قسمتی از مزد به صورت غیر نقدی پرداخت می شود ، باید ارزش نقدی تعیین شده برای اینگونه پرداخت‌ها منصفانه و معقول باشد. کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و ماخذ محاسبه میانگین کار مزد آنها در روزهای کارکرد آخرین ماه کار آنهاست مبلغ پرداختی در هر حال نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد.

کف دستمزد را رعایت کنید

شورایعالی کار همه ساله موظف است، میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور و یا صنایع مختلف را با رعایت معیارهایی مشخص کند. یادتان باشد حداقل مزد کارگران با توجه به درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوی اسلامی ایران اعلام می‌شود و حداقل مزد بدون آنکه مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول شده را مورد توجه قرار دهد، باید به اندازه‌ای باشد تا زندگی یک خانواده، که تعداد متوسط آن توسط مراجع رسمی اعلام می‌‌شود را تامین کند. کارفرمایان موظفند که در ازای انجام کار در ساعات تعیین شده قانونی به هیچ کارگری کمتر از حداقل مزد تعیین شده جدید پرداخت نکنند و در صورت تخلف، ضامن تادیه مابه‌التفاوت مزد پرداخت شده و حداقل مزد جدید هستند.

حداقل مزد منحصرا باید به صورت نقدی پرداخت شود. پرداخت‌های غیرنقدی به هر صورت که در قراردادها پیش‌بینی می‌شود به عنوان پرداختی تلقی می‌شود که اضافه بر حداقل مزد است.این روزها موضوع تعیین حداقل مزد سال 1392 یکی از موضوعات مطرح در کشور است. نشست تعیین حداقل دستمزد سال 92 کارگران و مشمولان قانون کار به تازگی برگزار شده است و در این نشست تصمیم بر افزایش قطعی حداقل مزد و واگذاری نقشی موثر برای دولت در ترمیم کسری دستمزد و بررسی طرح مزد منطقه‌ای گرفته شده است. یکی از مسایل مهمی که در نشست ویژه دستمزد مورد بحث و بررسی قرار گرفت این‌بود که آیا می توان حداقل دستمزد را به صورت منطقه ای تعیین کرد و یا اینکه باید به صورت سراسری و یکسان باشد. یادتان باشد کارفرمایان در ازای انجام کار در ساعات تعیین شده قانونی نمی توانند به هیچ کارگری کمتر از حداقل مزد تعیین شده جدید پرداخت کنند.